Tomatenteelt in de volle grond – deel 1 (13 maart) Tuinliefhebbers, Allereerst hartelijk dank voor jullie deelname aan ons project ‘tomatenteelt in de volle grond’. Het project is opgezet door het bestuur van de volkstuinvereniging naar aanleiding van het meestal faliekant mislukken van de tomatenteelt in de open lucht. Velen van ons moeten lijdzaam toezien hoe hun aanvankelijk mooie gewas en beginnende vruchtgroei alsnog volledig mislukte door weersomstandigheden, verkeerde tomatensoorten, slechte gewasverzorging en ziektes. Zoals eerder aangekondigd is het wel degelijk mogelijk om de buitentomatenteelt tot een succesvol einde te brengen. En daar gaan wij nu mee beginnen. Middels e-mails zullen wij regelmatig de tips en handelingen aan u doorgeven. Voor de geroutineerde tuinder zal dat af en toe wat knullig overkomen, maar neem dat maar voor lief. Eén dezer dagen wordt bij u een zakje tomatenzaad bezorgd waar we mee aan de slag gaan. Wacht nog even met het openen en het zaaien. Probeer zoveel mogelijk gelijke tred te houden met de timing en de aanwijzingen in de komende e-mails. Dus wacht op de volgende e-mail.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 2 (21 maart) Als het goed is heeft nu iedereen het zakje tomatenzaad ontvangen. Diegenen die zich niet hebben kunnen beheersen zullen ontdekt hebben dat dit wel heel weinig zaden zijn (ca. 10). Maar niet getreurd, het opkomstpercentage is hoog. Bij deze F1-hybride variant en onze zaai-instructie nagenoeg 100%. En voor de mensen die 10 tomatenplanten toch nog heel veel vinden: zaai er minder en bewaar het restant voor volgend jaar, maar pas op: ze zijn erg lekker. Mits koel en droog bewaard zal het zaad volgend jaar ook zeker nog ontkiemen. Oké, we gaan aan de slag en moeten direct streng zijn. Er zijn slechts drie dagen waarop we kunnen of zullen gaan zaaien 26, 27 of 28 maart. Flauwekul zult u zeggen. Dat kan, maar we volgen hiermee de aanbevelingen van het biodynamisch tuinieren, een filosofie die er vanuit gaat dat de stand van de maan een factor is voor het welslagen van het zaaien. Deze drie data vallen in een periode van een wassende maan. Onzin of niet, we laten niets aan het toeval over en gaan het gewoon doen. En voor degenen die in de pas willen lopen met mij: dinsdag 27 maart. Gebruik voor het zaaien gewone potgrond (Aldi?) of liever zaai/stekgrond. In ieder geval geen tuingrond. Verdeel de zaadjes en bedek met maximaal 1 à 2 mm grond. Bevochtig een klein beetje met een plantenspuit (pas op: vooral niet te nat!) en dek af met cellofaan. Plaats het zaaibakje in een ruimte op kamertemperatuur, maar niet in direct zonlicht. Onder deze ideale omstandigheden zullen de zaadjes in 5 à 6 dagen ontkiemen. Verwijder het cellofaan onmiddellijk na ontkieming (kans op schimmel). Het zaaibakje moet nu zo licht mogelijk in de ruimte worden geplaatst, bij voorkeur nu wel in het zonlicht, maar niet boven de verwarming.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 3 (26 maart) Maandag 26 maart: zaaien maar !!

Tomatenteelt in de volle grond – deel 4 (2 april) Niets te veel gezegd toch? De meeste of misschien wel alle zaadjes zijn inmiddels ontkiemd en het cellofaan is verwijderd. De zaailingen kunnen zich nu verder ontwikkelen. Controleer vooral iedere dag even of ze nog wat water nodig hebben. Geef ze in een later stadium vooral niet teveel, want hoe minder water hoe beter. Het tomatenplantje krijgt hierdoor een extra prikkel om op zoek te gaan naar het vocht en een goed wortelstelsel te ontwikkelen. Maar zodra ze slap gaan hangen behoeven ze natuurlijk wel wat extra water. Standplaats: zo licht mogelijk, mag in het zonlicht, maar niet boven de verwarming. De zaailingen zullen ongeveer 15 dagen in het zaaibakje blijven staan. Tegen die tijd versturen we de volgende e-mail en gaan we verspenen

Tomatenteelt in de volle grond – deel 5 (11 april) De tijd is aangebroken om te gaan verspenen. Na ruim twee weken ontwikkeling willen de zaailingen wel wat meer plek en een meer voedzame grond dan die arme zaai/stekgrond. Zet de zaailingen nu elk in een standaard potje van 9 cm en gebruik potgrond. Ikzelf gebruik daarvoor de potgrond van Aldi, goede kwaliteit en 20 liter voor een eurootje. Het overzetten gaat het makkelijkst als de grond in het zaaibakje aan de droge kant is. Na het verpotten aangieten. Tsja, dat was niet zo moeilijk, maar nu hebben we een probleem. De plantjes hebben nu volop licht nodig en dat krijgen ze op de vensterbank eigenlijk niet. Bovendien is het daar te warm. Je krijgt dan van die lange ielige, slappe en zwakke planten, die het in de buitenteelt zeker niet gaan redden (niet mij de schuld geven!). En de potjes buiten zetten: dat is voor de komende periode nog te koud. Een mooie plek is bijvoorbeeld een serre, of een zonnig buitenbalkon (’s avonds de plantjes binnenhalen). Maar het allermooist is natuurlijk een kas. Heb je geen van deze drie opties? Geen nood, mail mij even en je tomaten (voorzien van je naam) krijgen tijdelijk onderdak in mijn kasje op het volkstuincomplex zolang dat nodig is. Veelal voor de periode van een maand. Dus: de periode van opkomst tot verspenen duurt zo’n 15 dagen. Voor diegenen die precies met mij meelopen: verspeendag maandag 16 april. En alle tot nu toe gemailde teksten zijn ook na te lezen op onze website. O ja, nog even dit: zonlicht is een groeiremmer, dus om die rare scheefgroei te voorkomen dienen de tomatenstekjes elke dag een halve slag naar het licht gedraaid te worden.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 6 (15 april) Maandag 16 april: verspenen maar !!

Tomatenteelt in de volle grond – deel 7 (24 april) Een periode van relatieve rust is aangebroken. De tomatenplantjes zullen zich de komende vier weken flink ontwikkelen. Wat water geven betreft: geef ze wat ze nodig hebben. Niet te veel, niet te weinig. In deze periode kunnen we alvast nadenken over een plekje in onze moestuin. Houd in het achterhoofd dat de tomaat lid is van de familie van de nachtschaden. Evenals de aardappel. Beide zijn onder natte omstandigheden gevoelig voor vijand nummer één: de phytophtera schimmel. Probeer deze twee gewassen dan ook zo ver als mogelijk is uit elkaar te houden, zodat de kans op onderlinge besmetting laag gehouden wordt. De tomaat mag best op een winderige plek staan. Prima zelfs. Bij natte omstandigheden en buien zal de wind er voor zorgen dat het blad snel weer droog is, zodat de schimmel zich niet kan ontwikkelen (mijn beste tomatenoogst had ik in het jaar dat de tomaten op de volle wind stonden). Er zijn tuinders die hun buitentomaten voorzien van een overkapping om ze droog te houden. Dat is een hele goede mogelijkheid, maar dat gaan we niet doen. Veel te veel werk en het maakt ook geen deel uit van onze uitdaging. Succes bij de keuze van de standplaats.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 8 (1 mei) De afgelopen regenachtige dagen heeft u stevig kunnen nadenken over een ideale standplaats voor de tomaten. Dat betekent dat we op die plek nu aan de slag kunnen om een stabiele steungelegenheid te creëren. Een enkele losstaande stok voor elke plant is niet zo’n goed idee. Er moet een stevig onderling verband tussen de tomatenstokken zijn. Want hoe dan ook: het zal in het groeiseizoen zeker een paar keer hard gaan waaien. Plus het feit dat we een lekker winderig plekje hebben uitgekozen. Zonde om tenslotte al uw tomaten bij de buren te zien liggen. Ter inspiratie bijgevoegde foto. Het is aan te bevelen om de grond alvast lekker los te maken (niet meer op lopen nu) en wat voorraadbemesting toe te voegen. Dat kan bijvoorbeeld zijn de standaard meststof 12-10-18, of DCM mix of wat koemestkorrels. Voor de mensen die graag willen weten wanneer de tomaten uitgeplant kunnen worden. Reken er op dat het – afhankelijk van de weersomstandigheden – in de week van 15 mei zal zijn.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 9 (7 mei) Het aanhoudende mooie weer heeft de tomaten deze laatste week flink doen groeien en omdat er geen koude nachten meer aan zitten te komen kunnen we nu de plantjes aan de volle grond toevertrouwen. Mijn ervaring is dat de veenmol weinig interesse in de tomaten heeft. Een heel enkele keer gebeurt het, maar de venijnige graver moet zich dan toch echt vergist hebben (houd een plantje in reserve). Voorzorgsmaatregelen neem ik nooit. Plant de tomaat (met vochtige potkluit) aan die kant van de stok waar meestal de wind vandaan komt. Zorg van tevoren dat de grond een plezierige vochtigheid heeft en rondom lekker los. Dus zeker niet te nat of te droog. Aangieten is dan niet nodig. En geloof me of niet, in het hele groeitraject gaan we de tomaat helemaal geen water meer geven. Onze veengrond met het hoge grondwaterpeil is vochtig genoeg en onze gezonde plantjes hebben van Moeder Natuur een prachtig wortelstelsel gekregen. Ze zoeken het water wel op, ook in droge tijden. Daarbij komt ook dat bij kunstmatig vochtig houden de phytophtera schimmel de kans krijgt zich te ontwikkelen. Voortdurend water geven maakt de planten ‘lui’ en hebben dan in droge tijden extra te lijden. Wat een heerlijk idee om eens een keer iets niet te hoeven doen. Tenslotte nog even dit. Ook dit jaar zullen er weer diverse vriendelijke tuinders zijn met de mededeling of u nog tomaten wilt. Alsjeblieft – hoe goed bedoeld ook – pak ze niet aan. De kans is aanzienlijk dat juist deze tomaten onze zo zorgvuldig opgekweekte soort zullen gaan besmetten. Dus (in elk geval dit ‘cursusjaar’) niet doen!!! Mogelijk dat dit me niet in dank wordt afgenomen. Nou ja. Geniet van het uitplanten

Tomatenteelt in de volle grond – deel 10 (16 mei) Bij iedereen staan nu de tomatenplantjes inmiddels in de volle grond. En ze hebben zich mede door het fantastische weer goed kunnen ontwikkelen. Het is nu zaak dat de volledige voedselopname ten goede komt aan de hoofdstam. Met andere woorden het wordt tijd om te ‘dieven’. Verwijder alle zijscheuten uit de oksels van de plant. Het makkelijkst gaat dat als de dief ongeveer 10 cm groot is. Als de scheut veel langer is kan die bij het verwijderen een stukje vel van de hoofdstam meetrekken. Voorkom dat en verwijder het in dat geval voorzichtig, evt. met de snoeischaar. Elke beschadiging kan leiden tot een extra risico op phytophtera besmetting. Let op, de tomaat is een energieke plant, vooral als de groei er lekker inzit. Na het verwijderen van de okseldieven zal het opnieuw uitlopers gaan produceren (ook op dezelfde plek). Het is belangrijk om de plant volledig vrij van dieven te houden. Controleer daarom wekelijks! Als de plant goed schoongehouden wordt zal hij snel de hoogte in gaan. Bind hem regelmatig vast. Ik doe dat zelf met zwart (dun) elektriciteitsdraad. Gemakkelijk te buigen, snijdt niet in en is weer te hergebruiken. Wacht ook niet te lang met aanbinden, want kromgegroeide stengels zijn moeilijk meer te corrigeren. En bind ook niet te strak aan, anders zal bij het dikker worden van de stengel de sapstroom worden afgesnoerd. Succes

Tomatenteelt in de volle grond – deel 11 (29 mei) Het belangrijkste werk is nu wel gedaan. Rest ons wat wekelijks onderhoudswerk, te weten: • Regelmatig aanbinden. • Dieven. • Knip elke week de onderste bladstengel aan de hoofdstam weg en ga daarmee door tot de eerste bloemtros bereikt is. • De grond een beetje onkruidvrij houden. Doe dat laatste zoveel mogelijk met de hand. Schoffel of hak de grond bij voorkeur niet. Tomaten wortelen vrij oppervlakkig en een grove grondbewerking zal het wortelstelsel beschadigen en dat moeten we zoveel mogelijk voorkomen. Leuk om te zien hoe fors onze planten inmiddels zijn gegroeid, ondanks de schijnbare schaarste aan (hemel)water. Want begieten doen we niet, dat hadden we met elkaar afgesproken. De eerste en ook de tweede bloemtros hebben zich inmiddels gevormd. Verwar deze niet met een dief en laat ze aan de plant. Even nog over het dieven. Vergeet dat vooral niet te doen. Ik zie bij een aantal cursisten dat dit niet of onvoldoende gedaan wordt. Dat heeft invloed op de kwaliteit en lengte van de hoofdstam, de ontwikkeling van de bloemtrossen, het tijdstip van oogsten en daarmee dus uiteindelijk ook de hoeveelheid oogstbare en gezonde ​tomaten. Doen dus!!

Tomatenteelt in de volle grond – deel 12 (25 juni) Het is al weer een poosje geleden sinds de vorige e-mail. Inmiddels hebben de planten zich dankzij het mooie weer prima ontwikkeld en hebben we ze meerdere malen moeten aanbinden. En hoe prachtig en vitaal zijn onze planten geworden, ook in deze extreem droge weersomstandigheden (zonder te begieten). Zo langzamerhand gaan we het aantal bloemtrossen tellen. En dat brengt ons meteen tot een discussiepunt. In het algemeen geldt dat voor tomaten in de buitenteelt drie trossen worden aangehouden. Maar dat betreft dan veelal grote tomaten. Aangezien wij kleine tomaatjes telen kunnen we vier trossen aanhouden. Echter, mijn zuinige karakter en de ervaring van de laatste jaren leert dat zelfs vijf bloemtrossen het onder gunstige omstandigheden kunnen gaan redden. En dat is precies wat we gaan doen. Tel dus vijf bloemtrossen af, laat boven de bovenste tros nog een enkele bladstengel staan en knip daarboven de top eruit. Dat doet even pijn, maar het moet. Blijf consequent dieven. Echter, laat helemaal in de top één dief groeien (dit is bedoeld om de sapstroom tot bovenin gaande te houden). De tomaat is een zogenaamde zelfbestuiver. Het behoeft geen stuifmeel van andere planten. De bevruchting vindt plaats binnen de bloem zelf en daar zorgen de insecten voor. Momenteel is er een schrikbarende teruggang in de hoeveelheid insecten. Daarom is het nuttig om de bestuiving een handje te helpen door middel van het zgn. tikken. Tikken tegen de stelling waar de tomaten aangebonden zijn. Deze methode is vooral gangbaar in de kasteelt omdat daar helemaal geen insecten zijn. En als laatste nog even dit. Momenteel beleven we een extreem droge periode en ook de vooruitzichten blijven droog en warm. U kunt overwegen om bij hoge uitzondering de tomaten een keer water te geven. Als u dat doet moet het wel heel veel in één keer zijn, anders is het zinloos.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 13 (4 juli) Wat een fantastisch jaar om deze tomatencursus te organiseren. Eigenlijk had ik al een andere tekst klaar staan om te melden dat de eerste oogst in de tweede helft van juli verwacht kon worden. Maar deze unieke weersomstandigheden heeft de tomaat al veel eerder doen afrijpen. Prachtig, want hoe eerder de oogst, hoe groter de opbrengst en blijven we het grote phytophtera-spook een flinke stap voor. Degenen die vanaf het begin consequent gediefd hebben, geen water hebben gegeven en de planten op vijf bloemtrossen hebben getopt kunnen – net als ik – al beloond zijn met de eerste oogst. Zie bijgevoegde foto van vandaag 4-juli-2018. Wacht niet tot de tomaten rood worden, want dat worden ze niet. Oranje is de eindkleur. Wel is het zo: hoe donkerder oranje, hoe zoeter de smaak. Maar friszuur is ook lekker. Het tijdstip van oogsten bepaalt de smaak. Probeer het maar uit. Succes, geniet ervan en oogst regelmatig, want dat kan vanaf nu om de dag, of twee dagen gebeuren. Is dit een leuke cursus of niet .....

Tomatenteelt in de volle grond – deel 14 (10 juli) Vanaf nu is het volop oogsten geblazen. Maak je vooral geen zorgen om het omkrullende blad van de tomaat. Het is volkomen normaal en een natuurlijke reactie van de plant op de ‘buiten-omstandigheden’. Wind, droogte en zon. Geef vooral geen water. Het begrip 'dieven' is trouwens niet door iedereen goed begrepen. Het gaat hierbij niet alleen om de scheuten uit de oksel van de plant, maar vooral ook om de grondscheuten die een behoorlijk formaat kunnen hebben gekregen als ze niet verwijderd zijn. Snel alsnog verwijderen, want ze vormen een groot gevaar voor aantasting met phytophtera bij vochtige omstandigheden. Inspecteer ook even de uiteinden van de tomatentrossen. Het kan voorkomen dat daar bladuitgroei plaatsvindt (zie bijgevoegde foto). Dat blad moet worden afgeknipt.

Tomatenteelt in de volle grond – deel 15 (7-aug) Inmiddels hebben we al geruime tijd kunnen genieten van een heerlijke tomatenoogst. Vrijwel dagelijks kunnen we met een bakje huiswaarts keren. En gelukkig komt ook niet alles tegelijk. Op mijn regelmatige inspectierondjes - sorry, dat ik zo brutaal ben - zie ik dat niet iedereen zich houdt aan de strenge diefprocedure. Hier en daar zie ik dikbebladerde planten met een weelderige groei aan dieven. Laat ik zeggen dat jullie puur mazzel hebben met deze extreem droge weersomstandigheden. Normaal had de phytophtera-schimmel al lang in dit gewas gezeten. Bij deze tuinders is de tomatenpluk ook nog maar amper begonnen, terwijl bij de anderen de oogst al ruim over de helft is. Nu het mooie weer bijna afgelopen is, staan we aan de vooravond van de ultieme test. Gaan onze planten het slechte weer, de wind en de regen trotseren. Bij de goed verzorgde planten verwacht ik dat ze het nog wel even volhouden, hoewel de plant zo langzamerhand wel op leeftijd komt en slijtage vertoont. Bijkomend nadeel van een substantiële hoeveelheid regenwater is, dat de tomaten zich zullen volzuigen met water en zodra het zonnetje dan weer gaat schijnen kan de schil van de tomaat de spanning niet meer aan. De tomaat zal openbarsten. Op zich geen drama, de tomaat kan alsnog goed gegeten worden, mits hij maar niet te lang blijft hangen (hooguit 1 dag).

Tomatenteelt in de volle grond – deel 16 (9-sep) Inmiddels deel 16 van de tomatencursus en tevens de allerlaatste mailing. Terugkijkend mogen we constateren dat het een voortreffelijk tomatenseizoen is geweest. We hebben ons geen beter jaar kunnen wensen. Als we consequent alle aanwijzingen hebben gevolgd dan zijn vrijwel alle tomaatjes rijp en oogstbaar geweest. Dat is dan ook het voordeel geweest van ons gekozen soort. Vroeg afrijpend en de oogst is al lang en breed binnen, daar waar andere tomatensoorten de lagere temperatuur en de natte moesson nog moeten trotseren en waarschijnlijk weer zullen mislukken. Dat het extreem droog en warm was is wel duidelijk. Mijn tomatenplanten zijn inmiddels volledig leeggeplukt (ruim 14 kg van mijn 10 plantjes). En dat is iets wat ik nog nooit heb meegemaakt. Om de cursus netjes af te sluiten moet nog worden verteld wat er met het afval gedaan moet worden. In ‘normale’ jaren zit er op het einde van de teelt een forse hoeveelheid phytophtera in (dor blad, zwarte stengels en zwarte tomaten). Het beste is om in dat geval het groenafval af te voeren. Een andere mogelijkheid is – zolang de ziekte er niet of nauwelijks in zit – om het groenafval onder te spitten. Er zijn publicaties bekend waarin beschreven wordt dat tomaten voortreffelijk groeien op het groenafval van het voorgaande jaar. Dat zou betekenen dat je het volgend jaar met de teelt terug mag keren op hetzelfde plekje (wat indruist tegen het principe van gezonde wisselteelt). Of je ook aangetast groenafval zou mogen onderspitten? Liever niet. Afsluitend, ik hoop dat iedereen veel plezier aan deze cursus heeft beleefd. In ieder geval heeft het een mooie oogst opgeleverd en sommigen kunnen zelfs geen tomaat meer zien. Diegenen die dit volgend jaar willen herhalen, alle mails staan gepubliceerd op de website. De volkstuinvereniging is inmiddels in voorbereiding op een volgende cursus over een andere probleemteelt (geen tomaten). Details daarvan zullen worden bekend gemaakt op onze barbecue van 16 september a.s. Hartelijk dank voor jullie deelname. de volkstuinvereniging